Niezwykła historia i misja Muzeum Gazownictwa w Paczkowie

W paczkowskiej gazowni ostatni wózek koksu został ugaszony szampanem 15 lipca 1977 roku. Wtedy to, w Zakładzie Gazowniczym w Opolu narodził się pomysł, aby jedną z gazowni klasycznych przeznaczyć na skansen. Ze względu na walory zabytkowe, turystyczne i krajobrazowe wybór padł na Paczków – miasto położone w południowo–zachodniej części województwa opolskiego.

„Muzeum pokazuje Przeszłość. Snuje opowieść o doświadczeniach i eksperymentach człowieka, który od zawsze usiłował zapanować nad Naturą. Wciąż i wciąż od nowa, stare i nowe pomysły, genialne i szalone, złe i dobre. Ta opowieść nie ma końca. Nie można jej zamknąć w jednym Muzeum.

Muzeum to także dzień dzisiejszy. Tu i teraz. Zmagamy się z żywiołem, każdy kolejny eksponat przynosi refleksję – rozwijamy się, doskonalimy każdego dnia.

Spacerując po Muzeum nie zanurzamy się tylko w Historii. Napotykamy tu czynności znane i oczywiste, codzienne. Takie same od niepamiętnych czasów, tylko wykonane inaczej.
Pewne są teraz tylko nasze emocje towarzyszące zwiedzaniu. Naszej ciekawej, pouczającej i dzisiaj niekończącej się podróży.”

Obiekt turystyczny z tradycjami sprzed wieków

Te słowa, ze strony Muzeum Gazownictwa w Paczkowie, są przesłaniem, są opisem misji, jaką niesie swoim istnieniem ten wspaniały obiekt. Ta misja jest przez Polską Spółkę Gazownictwa realizowana z rozmachem i pietyzmem, a w miejscu starej gazowni miejskiej funkcjonuje nowoczesny obiekt muzealny na trwałe już wpisany w szlaki turystyczne Opolszczyzny i dolnego Śląska. Historia tego miejsca zaczęła się na przełomie wieków XIX i XX.

 muzeum gazownictwa paczkow 4

Mroźnego, zimowego dnia 31 grudnia 1901 roku ówczesny burmistrz Paczkowa Pan Bergmann dokonał uroczystego uruchomienia produkcji gazu w nowo wybudowanej gazowni. Budowa gazowni kosztowała 90 tys. marek niemieckich. Produkowany w gazowni gaz zużywano głównie do oświetlania ulic oraz do podgrzewania i przygotowywania posiłków. W latach 30. z gazu korzystało około 700 odbiorców domowych, co stanowiło prawie 85 proc. ogółu gospodarstw.

Intensywna rozbudowa

Paczków niewiele ucierpiał w czasie działań wojennych. Już w połowie 1945 roku działała gazownia i miejskie oświetlenie gazowe. Po wojnie gazownia weszła w skład utworzonego Przedsiębiorstwa Komunalnego. W latach 1953-56 gazownią kierował Jan Bargiel, który starym zwyczajem zamieszkiwał na terenie gazowni. Od 1957 roku funkcję kierownika pełnił Tadeusz Stygar. W 1969 roku w ramach scalania przemysłu gazowniczego, Przedsiębiorstwo Komunalne przekazało gazownię pod zarząd Zakładu Gazowniczego w Nysie. Kierownikiem gazowni został Adam Król. W dniu przekazania załoga gazowni liczyła 26 osób. W 1976 roku w wyniku dalszej reorganizacji gazownictwa połączono Zakłady Gazownicze w Nysie i w Opolu tworząc Zakład Gazowniczy Opole i podległy mu wydział Produkcji i Przesyłu Gazu w Nysie, do którego należała Gazownia w Paczkowie.

 muzeum gazownictwa paczkow 3

W tym czasie trwała już intensywna rozbudowa sieci przesyłowej gazu koksowniczego i związana z tym likwidacja gazowni produkcyjnych. Zbudowany został gazociąg wysokoprężny z Lewina Brzeskiego przez Nysę, Otmuchów do Paczkowa oraz stacja redukcyjna I stopnia na obrzeżach Paczkowa oraz II stopnia na terenie gazowni. A co z infrastrukturą, która pozostała? Zdecydowano się urządzić w niej muzeum.

Eksponaty i obiekty z potencjałem

Pierwsza wersja muzeum zakładała utrzymanie urządzeń produkcyjnych jako skansenu oraz zorganizowanie izby pamięci. Po wielu dyskusjach postanowiono rozszerzyć zakres muzeum o wystawienie niektórych gazowych przyborów gospodarstwa domowego mających wartość historyczną. W starej gazowni oczyszczono teren ze smoły, pyłów i innych zanieczyszczeń poprodukcyjnych. Zabezpieczono również obiekty gazownicze i przeprowadzono konieczne prace remontowe. Odnowiono piece i urządzenia aparatowni oraz przygotowano budynek starego warsztatu i kuźni do urządzenia w nim sali ekspozycyjnej.

Pod koniec lat 70-tych, w wyniku czasu zaburzeń społeczno – politycznych, sprawy muzeum zeszły na dalszy plan działalności zakładu. Niemniej, w miarę możliwości, trwały w gazowni drobne prace przygotowawcze. Sukcesywnie zbierane były stare gazomierze, sprzęt domowy oraz urządzenia techniki gazowej. Reanimacja projektu pt. Muzeum Gazownictwa w Paczkowie nastąpiła w listopadzie 1991 roku. Muzeum na stałe wpisało się w turystyczne trasy Opolszczyzny, stale rozrastało się, a gromadzona coraz większa ilość eksponatów wymagała lepszego wyeksponowania.

Zmodernizowany obiekt również dla grup konferencyjnych

W latach 2005- 2007 głownie dzięki staraniom, vice-prezesa ds. Ekonomicznych Górnośląskiej Spółki Gazownictwa Jarosława Wróbla, podjęto modernizację obiektu. Zaangażowano do tego m.in. Pana Marka Mikulskiego współtwórcę Muzeum Powstania Warszawskiego. 12 października 2007 roku Muzeum Gazownictwa zaistniało w nowej formule.

Oprócz działań muzealnych, w obiekcie funkcjonuje baza konferencyjna, prowadzone są spotkania, szkolenia oraz konferencje z wielu dziedzin życia. Muzeum wpisuje się również w działania pro-społeczne, realizuje i wspiera wiele inicjatyw, spotkań z kulturą, koncertów, teatrów lalek, aktywizacji bezrobotnych itd. Na mapie Paczkowa i powiatu nyskiego stało się ważnym punktem wielu wydarzeń, nie tylko muzealnych, na stałe wpisując się w ciąg imprez lokalnych.