Gwarancja bankowa – ważna rzecz!

Główną funkcją gwaracji bankowej jest zapewnienie pewności, łatwości i szybkości realizacji zabezpieczenia wykonania zobowiązań przez organizatora, pośrednika turystycznego lub podmiot, z którym klient zawarł przez pośrednika umowę o świadczenie usług turystycznych inną niż umowa o imprezę turystyczną.

Przedsiębiorca, który wykonuje działalność gospodarczą w zakresie organizowania imprez turystycznych oraz pośredniczenia na zlecenie klientów w zawieraniu umów o świadczenie usług turystycznych jest obowiązany między innymi zapewnić klientom, na wypadek swojej niewypłacalności pokrycie kosztów powrotu klientów z imprezy turystycznej do miejsca wyjazdu przez zawarcie umowy gwarancji bankowej.

Gwarancja lepsza niż powództwo
Klient, który pomimo zapłaty nie otrzymał należnego świadczenia, może wytoczyć powództwo o odszkodowanie przed sądem cywilnym w przypadku, kiedy przedsiębiorca (wbrew obowiązkowi) nie miał gwarancji bankowej ani ubezpieczenia. Wiadomym jest, iż w podróżowaniu często towarzyszą sytuacje niebezpieczne i niekiedy nieprzewidywalne. Jednym ze sposobów minimalizowania niebezpieczeństw grożących podróżnemu jest korzystanie z usług podmiotów profesjonalnie trudniących się organizowaniem turystyki. Warto podkreślić, że mówimy tu o podmiotach, które dzięki swej wiedzy i doświadczeniu potrafią ustrzec turystę przed wieloma zagrożeniami. Jednak nawet profesjonaliści nie mogą zagwarantować, że w podróży nie przydarzy się żadne nieszczęście. Świadomość zagrożeń, które mogą się pojawić w związku z planowaną podróżą, skłania turystów do zawierania umów ubezpieczenia, chroniących ich przed określonymi niebezpieczeństwami.
Ustawodawca uznał, że niektóre z niebezpieczeństw są szczególnie uciążliwe
i nagminne, co zaowocowało stworzeniem prawnego mechanizmu służącego łagodzeniu ich skutków.
Należy podkreślić, że gwarancja polega na zapewnieniu środków finansowych, które mają zabezpieczać interesy majątkowe klientów organizatorów turystyki i pośredników turystycznych przed uszczerbkiem powstałym w sytuacjach awaryjnych, określonych w przepisach ustawy o usługach turystycznych. Mechanizm ten chroni turystów wtedy, gdy szkoda powstała w związku z niewykonaniem zobowiązań przez wspomnianych przedsiębiorców. Opiera się on na następujących instytucjach prawnych: gwarancji bankowej, gwarancji ubezpieczeniowej oraz umowie ubezpieczenia. Pozostawienie decyzji o zawarciu niektórych rodzajów umów ubezpieczenia własnej zapobiegliwości turysty jest niewskazane z punktu widzenia jego interesów i dlatego na organizatorów turystyki został nałożony obowiązek zawarcia tych umów na rzecz wybierających się w podróż klientów.

Gwarancja lub ubezpieczenie
Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku o usługach turystycznych (Dz. U. 2004 r. Nr 223 poz. 2268) przedsiębiorca wykonujący działalność gospodarczą w zakresie organizowania imprez turystycznych oraz pośredniczenia na zlecenie klientów w zawieraniu umów o świadczenie usług turystycznych jest obowiązany między innymi zapewnić klientom, na wypadek swojej niewypłacalności: pokrycie kosztów powrotu klientów z imprezy turystycznej do miejsca wyjazdu lub planowanego powrotu z imprezy turystycznej w wypadku gdy organizator turystyki lub pośrednik turystyczny wbrew obowiązkowi nie zapewnia tego powrotu, a także zapewnić klientom zwrot wpłat wniesionych tytułem zapłaty za imprezę turystyczną w wypadku, gdy z przyczyn dotyczących organizatora turystyki lub pośrednika turystycznego oraz osób, które działają w ich imieniu impreza turystyczna nie zostanie zrealizowana, a także zapewnić klientom zwrot części wpłat wniesionych tytułem zapłaty za imprezę turystyczną, odpowiadającą części imprezy turystycznej, która nie zostanie zrealizowana z przyczyn dotyczących organizatora turystyki lub pośrednika turystycznego oraz osób, które działają w ich imieniu, przez:
– zawarcie umowy gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej, lub
– zawarcie umowy ubezpieczenia na rzecz klientów.
Gwarancja bankowa jest pierwszym ze sposobów zabezpieczenia wierzytelności przysługującym klientom wobec organizatorów i pośredników. Instytucja tego pojęcia szerzej została uregulowana w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 roku prawo bankowe w art. 80-82, 83 ust. 1, art. 84 i 87. Pojęcie „Gwarancja bankowa” zdefiniowane zostało jako zobowiązanie zaciągnięte przez bank (gwaranta) na zlecenie innej osoby (zleceniodawcy gwarancji), na mocy którego bank obowiązany jest do zapłaty pewnej sumy pieniężnej (w złotych lub walucie obcej) na żądanie osoby uprawnionej (beneficjenta gwarancji) po spełnieniu przez nią określonych przesłanek.
W zacytowanym art 5 ustawy o usługach turystycznych, organizator oraz pośrednik turystyczny obowiązani są zawrzeć umowę gwarancji bankowej. Warto podkreślić, iż poprawnym jest stwierdzenie, że umowę gwarancji bankowej zawierają przecież bank oraz klient organizatora czy też pośrednika – beneficjent gwarancji. Natomiast organizator i pośrednik występują jako zleceniodawcy gwarancji, zawierający z bankiem umowę zlecenia udzielenia gwarancji. Wbrew dosłownemu tłumaczeniu przepisu użyte sformułowanie należy interpretować w ten sposób, iż ustawodawca nakłada na podmiot jakim jest organizator i pośrednik turystyczny obowiązek zawarcia umowy zlecenia udzielenia gwarancji bankowej, a nie umowy gwarancji.

Jaka powinna być treść zlecenia udzielenia gwarancji bankowej?
Zgodnie z zarządzeniem nr 4/98 Komisji Nadzoru Bankowego w sprawie szczegółowych warunków udzielania przez banki gwarancji bankowych i poręczeń powinna ona być udzielone przez organizatora czy też pośrednika turystycznego na piśmie. Powinna zawierać następujące elementy:
1) nazwę (nazwisko) dającego zlecenie i jego siedzibę (adres),
2) wierzytelność, która ma być zabezpieczona gwarancją lub poręczeniem,
3) zakres uprawnień i obowiązków banku, jako gwaranta lub poręczyciela,
4) osobę uprawnioną do wykonywania w stosunkach z bankiem uprawnień wymienionych w punkcie 3,
5) kwotę, do zapłacenia której będzie zobowiązany bank oraz termin, z upływem którego obowiązek ten wygaśnie,
6) wysokość obciążających dającego zlecenie zobowiązań wobec banków z tytułu zaciągniętych kredytów i pożyczek pieniężnych oraz uzyskanych gwarancji, poręczeń i akredytyw,
7) bank prowadzący rachunek podstawowy lub bieżący dającego zlecenie.
Do powyższego zlecenia udzielenia gwarancji lub poręczenia należy także dołączyć:
1) umowę, z której wynika wierzytelność lub inny dokument stanowiący podstawę zobowiązania podlegającego zabezpieczeniu,
2) dokumenty i dane niezbędne dla dokonania oceny zdolności kredytowej dającego zlecenie,
3) oświadczenie określające proponowany sposób zabezpieczenia wierzytelności banku z tytułu udzielenia gwarancji lub poręczenia.
Przyjęcie zlecenia udzielenia gwarancji przez bank, do którego zostało ono skierowane skutkuje zawarcie między tymi podmiotami umowy zlecenia udzielenia gwarancji. Obowiązkiem zlecającego udzielenie gwarancji organizatora lub pośrednika jest zapłata prowizji.
Bank, który przyjął zlecenie organizatora lub pośrednika turystycznego udzielenia gwarancji, obowiązany jest złożyć pisemne oświadczenie o udzieleniu gwarancji, skierowane do beneficjenta. Takie oświadczenie woli banku złożone w takiej formie nazywane jest listem gwarancyjnym.
Natomiast w kwestii sumy gwarancyjnej organizatorzy oraz pośrednicy turystyczni nie mają pełnej swobody jej ustalenia. W art. 10 ust. 1 u.u.t. znalazło się upoważnienie dla ministra właściwego do spraw instytucji finansowych do wydania rozporządzenia określającego minimalną wysokość sumy m.in. gwarancji bankowej. W oparciu o ten przepis dnia 14 lutego 2005 r. wydane zostało rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie minimalnej wysokości sumy gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej wymaganej w związku z działalnością wykonywaną przez organizatorów turystyki i pośredników turystycznych.

Gwarancja to pewność
Reasumując, główną funkcją gwarancji bankowej jest zapewnienie pewności, łatwości i szybkości realizacji zabezpieczenia wykonania zobowiązań przez organizatora, pośrednika turystycznego lub podmiot, z którym klient zawarł przez pośrednika umowę o świadczenie usług turystycznych inną niż umowa o imprezę turystyczną. Powyższym celom służyć ma przede wszystkim konstrukcja przesłanek zapłaty sumy gwarancyjnej przez bank. Beneficjent musi zgłosić gwarantowi żądanie zapłaty o przewidzianej w umowie gwarancji treści i formie. Umowa gwarancji bankowej może, lecz nie musi przewidywać dołączenia do żądania zapłaty określonych dokumentów, z których wynika, że zobowiązanie nie zostało wykonane. Zgłoszenie żądania zapłaty musi nastąpić przed upływem terminu obowiązywania umowy gwarancji, czyli w czasie gdy bank-gwarant ponosi ryzyko zapłaty sumy gwarancyjnej.
Warto podkreślić także fakt, iż Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie przedstawił w wyroku z dnia 9 maja 2005 r. VI SA/Wa 1102/2004, iż art. 5 ust. 2 ustawy o usługach turystycznych stanowi, iż obowiązek posiadania gwarancji lub umowy ubezpieczenia statuowany przepisem ust. 1 tego artykułu dotyczy całego okresu prowadzonej działalności, natomiast art. 10 ust. 1 tej ustawy określa termin przedłożenia przez organizatora lub pośrednika turystyki dokumentów potwierdzających zawarcie kolejnych umów gwarancji lub ubezpieczenia, tj. termin, w którym powinny być złożone dokumenty na okoliczność wykonania obowiązku, o którym mowa w art. 5 cyt. ustawy, stanowiąc, iż taki dokument winien być złożony przed upływem terminu obowiązywania poprzedniej umowy. Nie ma prawnej możliwości przedłużenia terminu zawarcia kolejnej umowy w tym rozumieniu, że może być ona zawarta na okres późniejszy niezapewniający ciągłości zabezpieczenia ani też przywrócenia terminu ciągłości tego zabezpieczenia.